Podsumowanie posiedzenia Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego

Posiedzenie Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego odbyło się w siedzibie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji 30 lipca 2025 roku. Obradom ze strony samorządowej współprzewodniczył Prezydent Sosnowca i przedstawiciel Związku Miat Polskich Arkadiusz Chęciński, a ze strony rządowej Wiceminister Spraw Wewnętrznych i Administracji Tomasz Szymański. Prezentacji wielu zagadnień zajął się Sekretarz strony samorządowej Marek Wójcik.

Kwestia kształtu projektu rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany nazwy

Na posiedzeniu KWRiST poruszona została kwestia wzbudzającego kontrowersje projektu rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany nazwy. W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele kilku JST, wobec których złożone zostały wnioski jednostek sąsiednich, w celu zmiany granicy i przejęcia części terytoriów. Wypowiedzi przedstawicieli takich jednostek jak Redzikowo, Kobylnica czy Purda, miały na celu uświadomić stronę rządową o braku zgodny na możliwość przejęcia części ich terenów na rzecz sąsiadów. W konkluzji do tego głos zabrał Wiceminister Spraw Wewnętrznych i Administracji Tomasz Szymański, który stwierdził, iż treść rozporządzenia w ww. sprawie, zostanie ustalona i opublikowana najpóźniej 31 lipca br.

Kontynuacja rozmów na temat problematyki finansowania oświaty oraz innych zadań realizowanych przez JST, na podstawie nowej Ustawy o dochodach JST

Współprzewodniczący KWRiST Arkadiusz Chęciński poruszył kwestię dyskusji na temat problematyki finansowania oświaty oraz innych zadań realizowanych przez JST. Prezydent Chęciński zauważył, iż strona samorządowa wnioskowała o przyjęciu w punkcie obrad dyskusję nad finansowaniem zadań własnych realizowanych przez JST, jak i zadań zleconych. Niestety na wniosek strony rządowej, punkt ten został usunięty z programu obrad. Strona samorządowa jednak postanowiła podjąć tę dyskusję i uwypuklić najbardziej istotne obszary w tej kwestii. Współprzewodniczący Chęciński podkreślił, iż strona samorządowa zaakceptowała projekt Ustawy o dochodach JST w oparciu o zasadę, iż żadne ustalenia Rządu poczynione m.in. z różnymi związkami zawodowymi nie będą wpływały na sytuację finansową samorządów. Tak się niestety nie stało i po 8 miesiącach funkcjonowania ustawy widzimy, że potrzeby, które są wyliczane w stosunku do PIT-u i CIT-u ustalanych dla samorządów w przypadku braku subwencji wyrównawczej, nie wpływają na zwiększenie środków dla samorządów, tylko wpływają na ograniczanie tych środków, ponieważ jednostka musi je finansować ze swoich pieniędzy. Przykładem na to może być system finansowania edukacji dzieci z Ukrainy – dzisiaj ich nauka finansowana jest poza systemem dochodów pochodzących z PIT-u i CIT-u (jako dodatkowe środki dla samorządu). Od 2026 roku środki te zostaną wprowadzone do potrzeb edukacyjnych i wówczas samorządy, które dzisiaj nie mają subwencji wyrównawczej będą ponosić te koszty z własnych budżetów i nie będzie to dodatkowo finansowane dla samorządów. Tym samym decyzja rządowa wpływa na mniejszą liczbę środków, jakimi samorządy mogą dysponować w ramach wydatków bieżących.

Ze względu na mnogość niewyjaśnionych i problematycznych kwestii związanych z ww. zagadnieniami finansowo – organizacyjnymi, poszczególni przedstawiciele strony samorządowej KWRiST zabrali głos, skupiając się na najpilniejszych kwestiach szczegółowych:

Grzegorz Cichy, Prezes Unii Miasteczek Polskich – kwestia wypłat odpraw dla nauczycieli

Sejm przyjął nowelizację Ustawy Karta Nauczyciela, na podstawie której w 2026 roku obowiązywać będą bardziej korzystne finansowo warunki przechodzenia na emeryturę i zwiększenie wypłat odpraw z tym związanych. Ustalenie to rodzi konkretne i zwiększone skutki finansowe dla budżetów JST. Wyliczenia dokonane na przykładzie Gminy Proszowice pokazują, iż w przyszłym roku kwoty do wypłaty wzrosną o ok. 1 mln zł więcej w stosunku do aktualnego budżetu na to działanie. Zgodnie z nowelizacją Ustawy, Rząd zabezpieczył na to działanie 188 mln zł, co już na podstawie symulacji sytuacji z jednej tylko Gminy Proszowice pokazuje, że będą to środki zbyt małe dla całego kraju. Biorąc pod uwagę powyższe uwarunkowania, strona samorządowa postuluje, aby uwzględnić w potrzebach oświatowych nie tylko proponowane 188 mln zł, ale dodatkowe pieniądze, które będą potrzebne na wypłacanie ustalonych z nauczycielskimi związkami zawodowymi większych odpraw i nagród jubileuszowych, które będą przekazywane z budżetów samorządów lokalnych.

Ww. propozycja wpisuje się w powtarzany od wielu lat postulat, wypłacania wszelkiego rodzaju pensji i świadczeń nauczycielskich, bezpośrednio z budżetu państwa.

Stanisław Jastrzębski, Prezes Związku Gmin Wiejskich RP – konsekwencje finansowe z budżetów gmin w aspekcie wyzwań demograficznych.

Prezes Jastrzębski w swojej wypowiedzi podkreślił występujące szczególnie na terenach wiejskich, problemy funkcjonowania jednostek oświatowych ze względu na zapaść demograficzną, która wpływa na finansowanie i kształtowanie sieci szkół. Wszystkie korporacje samorządowe zbilansowały braki finansowe w kraju w tym roku na kwotę ponad 43 miliardów zł. Jednocześnie w tym roku, aby zbilansować wydatki oświatowe zabraknie przynajmniej 17 miliardów złotych na potrzeby oświatowe. Zaistniały fakt powinien skłonić do głębokiej dyskusji pomiędzy Rządem i samorządem lokalnym.

Anna Grygierek, Burmistrz Gminy Strumień – proces uzgadniania zmiany prawa dotyczącego realizacji zadań oświatowych

Jak podkreśliła Pani Wójt, strona samorządowa wielokrotnie zwracała się z propozycjami przedyskutowania niezbędnych i szerokich zmian legislacyjnych w obszarze edukacji, wśród których najważniejszą jest zwiększenie potrzeb oświatowych – z wyliczeń strony samorządowej wynika, że w 2025 roku zostały one ukształtowane na niższym poziomie niż w roku poprzednim. Ponadto z dużym niepokojem przyjęliśmy fakt zmian w Ustawie Karty Nauczyciela, które był procedowane w bardzo szybkim tempie, uniemożliwiającym de facto skuteczne odniesienie się do nich stronie samorządowej. Żałujemy, że w tym dokumencie nie znalazły się zmiany ułatwiające rozwiązania wynikające z wyroku Sądu Najwyższego z lutego 2025 roku dotyczące finansowania godzin nadliczbowych i ta sprawa dotąd nie jest dookreślona. Wnioskowaliśmy również o zwiększenie kwoty potrzeb oświatowych i wypracowanie standardów oraz stworzenia możliwości kształtowania sieci szkół. Nasze postulaty w tym obszarze zostały tylko częściowo uwzględnione (między innymi dotyczące możliwości tworzenia szkół filialnych) natomiast wiele z tych rzeczy, które podnosiliśmy zostało pominiętych. Aktualnie w trakcie konsultacji są 3 ważne projekty ustaw, do tych projektów będziemy składali swoje propozycje, jednak już na tym etapie nie zawierają one wcześniej uwypuklanych propozycji strony samorządowej. Konkludując, strona samorządowa ma poczucie, że oczekiwania ze strony nauczycieli i związków zawodowych, realizowane są w dość szybkim tempie, natomiast postulaty zgłaszane przez organizacje samorządowe nie uzyskują tak jednoznacznej akceptacji.

Mieczysław Kieca, Przedstawiciel Ogólnopolskiego Porozumienia Organizacji Samorządowych, Prezydent Wodzisławia Śląskiego – realizacja ustaleń rządowo – samorządowych podjętych w obliczu ustalania kształtu Ustawy o dochodach JST w 2024 roku

Prezydent Mieczysław Kieca, w nawiązaniu do nieuwzględnienia w programie posiedzenia KWRiST tematu związanego z finansami jednostek samorządu terytorialnego strony dochodowej, udziału w podatkach PIT i CIT, przypomniał pewną wspólną deklarację obu stron (Rząd-samorząd) z 21 sierpnia 2024 roku „Strona samorządowa komisji wspólnej rządu i samorządu terytorialnego, pozytywnie opiniuje projekt ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, oparty na przyjętych wcześniej założeniach i oczekuje ich pełnej realizacji w toku dalszych prac legislacyjnych. Projekt ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, uznajemy za pierwszy etap prac zmierzających do opracowania programu naprawy finansów JST, nie tylko w części dochodowej, lecz także umożliwienia samorządom racjonalizacji wydatków ponoszonych na świadczenie usług publicznych. Pozytywnie oceniamy deklarację Ministra Finansów dotyczącą wprowadzenia w ustawie mechanizmu monitorowania skutków jej wdrażania już po pierwszym roku obowiązywania”. Przedstawiciel OPOS, w imieniu strony samorządowej stwierdził, iż rządzący zwiedli nadzieje pokładane w wypracowanym kompromisie z sierpnia ubiegłego roku. Pomimo upływu prawie 340 dni nie widać prawdziwie dynamicznej woli współpracy i opracowania programu naprawy finansów jednostek samorządu terytorialnego, czyli tego na co umówiły się strony. Sytuacja finansowa jednostek samorządu terytorialnego nie poprawia się tak szybko, jakbyśmy wszyscy oczekiwali, a w wielu aspektach jest wręcz odwrotnie. Strona samorządowa upomina się o respektowanie Ustawy, której celem było zabezpieczenie mieszkańcom JST dobrze funkcjonujących wspólnot lokalnych i ponownie wnosi o przyspieszenie prac i wywiązanie się ze złożonych obietnic.

Wypowiedzi podsumował Współprzewodniczący Arkadiusz Chęciński, który w imieniu strony samorządowej wyraził oczekiwanie jak najszybszego spotkania z Ministrem Finansów i Minister Edukacji Narodowej w celu omówienie ww. problemów. Strona samorządowa nie oczekuje tylko dodatkowych środków, ale umożliwienia czynienia oszczędności, na podstawie konkretnych rozwiązań legislacyjnych.

Dyskusja na temat stanu zaawansowania prac administracji rządowej nad ustawą o cmentarzach i chowaniu zmarłych.

Zaawansowanie prac przedstawił Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia Marek Kos oraz Dyrektor Departamentu Zdrowia Publicznego w Ministerstwie Zdrowia Dagmara Korbasińska-Chwedczuk. Jak zauważyła Pani Dyrektor, 25 lipca zakończono uzgodnienia wewnętrzne, przy pewnych rozbieżnościach, po uzgodnieniu których projekt będzie mógł być ustalany w dalszych etapach. Strona samorządowa podkreśliła potrzebę przyspieszenia, ponieważ o zmiany strona samorządowa zabiega od wielu lat. Mecenas Kubalski ze ZPP sformułował zapytanie czy prace legislacyjne dotyczą jedynie funkcjonowania cmentarzy, czy również stwierdzania zgonu.

Z uwagi na fakt braku jasności co do terminu realizacji powyższego zadania oraz potrzeby podjęcia dyskusji nad innymi kwestiami dotyczącymi ochrony zdrowia, Sekretarz Marek Wójcik zwrócił się z prośbą o organizację spotkania z Minister Zdrowia Jolantą Sobierajską – Grendą.

Informacja strony samorządowej na temat cen energii

Współprzewodniczący Arkadiusz Chęciński poinformował, że ten punkt dyskusji pojawi się na kolejnym posiedzeniu KWRiST, podczas którego nowy Minister Energetyki Miłosz Motyka przedstawi obszary propozycji rozwiązań i wsparcia resortu w tym obszarze.

W dalszej części posiedzenia strona samorządowa pozytywnie zaopiniowała następujące projekty:

1. Projekt ustawy o wyrobach zawierających azbest (UC60) (Ministerstwo Rozwoju i Technologii)

2. Projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie Świętokrzyskiego Parku Narodowego (Ministerstwo Klimatu i Środowiska)

3. Propozycja podziału kwoty 380 mln zł ze środków rezerwy na uzupełnienie dochodów jednostek samorządu terytorialnego z przeznaczeniem na pomoc społeczną i pieczę zastępczą (Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej)

4. Projekt rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wzoru znaku graficznego urzędów pracy

5. Projekt rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie rad rynku pracy

6. Projekt rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (RD209) (Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej) – z uwagą, aby traktować wszystkich pracowników równo

7. Projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU) (Główny Urząd Statystyczny)

8. Projekt rozporządzenia Ministra Finansów zmieniającego rozporządzenie w sprawie korzystania z e-Urzędu Skarbowego

9. Projekt rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie ustalenia oraz przekazania dotacji z budżetu państwa gminie uzdrowiskowej (nr 990 )

10. Projekt rozporządzenia Ministra Finansów zmieniającego rozporządzenie w sprawie grup podatników lub rodzajów czynności, w odniesieniu do których możliwe jest używanie kas rejestrujących mających postać oprogramowania (Nr 884)

11. Projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (UD248) Ministerstwo Finansów (dot. warunków zwolnienia dla zagranicznych funduszy inwestycyjnych)

12. Projekt rozporządzenia Ministra Edukacji zmieniającego rozporządzenie w sprawie oddziałów i szkół sportowych oraz oddziałów i szkół mistrzostwa sportowego (nr 76)

13. Projekt ustawy o środkach ograniczających (Ministerstwo Spraw Zagranicznych)

14. Projekt sprawozdania z wykonania Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych w latach 2022 i 2023 (Ministerstwo Infrastruktury)

15. Projekt rozporządzenia Ministra Infrastruktury zmieniającego rozporządzenie w sprawie udostępniania infrastruktury kolejowej

16. Projekt ustawy o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji (UD80) (Ministerstwo Sprawiedliwości)

17. Projekt rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości zmieniające rozporządzenie w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (B894)

18. Projekt rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości zmieniające rozporządzenie w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (B895)

W dalszej części posiedzenia strona samorządowa negatywnie zaopiniowała następujące projekty:

1. Projekt ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (UC 62) (Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej)

2. Projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie maksymalnego czasu na przyjęcie pacjenta od zespołu ratownictwa medycznego w szpitalach (MZ 1783)