Podsumowanie czerwcowego posiedzenia KWRiST

Posiedzenie Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego odbyło się w siedzibie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji 25 czerwca 2025 roku. Obradom ze strony samorządowej współprzewodniczył Prezydent Sosnowca i przedstawiciel Związku Miat Polskich Arkadiusz Chęciński, a ze strony rządowej Wiceminister Spraw Wewnętrznych i Administracji Tomasz Szymański. Prezentacji wielu zagadnień zajął się Sekretarz strony samorządowej Marek Wójcik.

Zanim zgromadzeni przeszli do porządku obrad, Przewodniczący Związku Gmin Wiejskich RP, podziękował wiceministrowi spraw wewnętrznych i administracji za podjęcie działań na rzecz uregulowania problematyki granic pomiędzy jednostkami samorządu terytorialnego. Wiceminister Tomasz Szymański zauważył, że powyższa kwestia była dyskutowana podczas ostatniego posiedzenia Zespołu do Spraw Administracji, podczas której powołany został specjalny zespół który ma zająć się uregulowaniem legislacyjnych wszystkich spornych kwestii.

Założenia Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta dla opakowań

Założenia ustawy Przedstawiła wiceminister klimatu i środowiska Anita Sowińska, podkreślając jej istotną rolę społeczną, Gdyż będzie miała ona wpływ na koszty jakie za gospodarowanie odpadami ponosić będą mieszkańcy społeczności lokalnych.

Podczas prezentacji założeń ustawy projektu ustawy, wiceminister stwierdziła, iż resort klimatu kończy pracę nad zapisami samej ustawy.

Projekt zostanie opublikowany do konsultacji społecznych na początku lipca 2025 roku.

Przybliżając projekt ustawy, wiceminister Sowińska wyjaśniła, iż aktualnie mieszkańcy są mocno obciążeni kosztami gospodarowania odpadami, które na rynek wprowadzają producenci, co nie odpowiada zasadzie „zanieczyszczający płaci”. Aktualny system nie motywuje producentów do eko-projektowania opakowań, które wpuszczane są na rynek. Jednocześnie wiemy, że gminy zgłaszają problemy związane z osiąganiem poziomów recyklingu oraz celów składowania, dlatego potrzebne są systemowe zmiany. Innym z powodów wprowadzenia ROP, jest potrzeba implementacji dyrektywy odpadowej z 2008 r., a w szczególności pewnych artykułów, które jak dotąd nie były włączony w krajowe prawodawstwo. Działania Rządu są uwarunkowane również faktem pojawienia się Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2025/40 z dnia 19 grudnia 2024 r. w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych, które nakłada na Polskę pewne zobowiązania (obniżenie ilości odpadów opakowaniowych).

Ministerstwo z wprowadzeniem ROP-u wiąże trzy podstawowe cele:

• zapewnienie stabilnego finansowania gospodarki odpadami w gminach i w dłuższym terminie wpłynięcie na zmniejszenie kosztów ponoszonych przez mieszkańców

• skuteczność w osiąganiu celów recyklingu oraz składowania, a także wynikający z Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i zmniejszenia ilości odpadów w ogóle

• motywowanie przedsiębiorców do eko-projektowania, samorządy do osiągania celów, firmy odbierające przetwarzające odpady do ciągłego a mieszkańców do lepszej segregacji odpadów

  
  

  W dalszej części prezentacji, Wiceminister Sowińska przedstawiła i omówiła uproszczony schemat procesu ROP, opisując założenia funkcjonowania systemu ROP:

• MKiŚ

  
  

  – rola spinającego systemu,

  
  

  – nadzór i określanie kierunków rozwoju,

  
  

  – nadzór nad działaniami NFOSiGW oraz IOŚ-PIB,

  
  

  – zatwierdzanie stawek ROP w rozporządzeniu,

  
  

  – tworzy Radę ROP

• NFOSiGW

  
  

  – przyjmuje środki od wprowadzających za pośrednictwem urzędów marszałkowskich,

  
  

  – zapewnia znaczenie pieniędzy na działania ROP,

  
  

  – zawiera umowy z beneficjentami (przetwarzającymi odpady, gminami i recyklerami)

  
  

  – na żadnym z etapów Fundusz nie staje się właścicielem odpadów

  
  

  – sporządza raporty dla MKiŚ

• Urzędy Marszałkowskie

  
  

  – przyjmują opłaty od wprowadzających i kierują je do NFOŚiGW

  
  

  – zatwierdzają sprawozdania wprowadzających, stanowiące podstawę naliczania opłaty

  
  

  – kontrolują wprowadzających i w miarę potrzeby prowadzą działania egzekucyjne

  
  

  – zatwierdzają sprawozdania gmin, stanowiące podstawę rekompensaty

• Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy

  
  

  – pełni rolę analityczną sytemu

  
  

  – proponuje stawki dla opakowań

  
  

  – proponuje ujednolicone stawki rekompensaty dla beneficjentów

  
  

  – analizuje funkcjonalność systemu

Na końcu swojej wypowiedzi Wiceminister przedstawiła harmonogram implementacji ustawy. Realizacja ustawy ROP nastąpi etapami. Wdrożenie pierwszej opłaty stałej nastąpi w 2026 roku. W roku 2027 gminy otrzymają środki finansowe za każdą tonę oddaną do recyklingu, a w 2028 roku w ostatnim etapie, nastąpi podpisanie umów z przetwarzającymi odpadów i recyklerami, co będzie się wiązało z likwidacją DPR-ów na opakowaniach.

Następnie głos zabrał Sekretarz Marek Wójcik, który podkreślił, iż zaproponowany przez MKiŚ system jest rozwiązaniem kompromisowym, zawierającym kluczowe założenie, iż samorządy terytorialne są istotnym elementem realizacji systemu gospodarowania odpadami i mają do tego odpowiednie narzędzia. Jednocześnie Sekretarz zadeklarował włączenie się strony samorządowej w realizację ambitnego harmonogramu, aby rozwiązania zostały przepracowane legislacyjnie, aby ustawa mogła wejść w życie, aby dystans między wejściem jej w życie a 1 stycznia 2026 roku był jak największy, aby odpowiednio przygotować się do realizacji aktu.

Kwestia kontynuacji objęcia JST mechanizmami ochronnymi w postaci maksymalnej ceny energii elektrycznej oraz ochrony odbiorców ciepła systemowego

Strona samorządowa po raz kolejny zadała pytanie, czy i jakie są perspektywy możliwości ustalenia maksymalnej ceny energii elektrycznej. Niestety w tej kwestii przedstawiciele poszczególnych ministerstw nie byli w stanie przedstawić propozycji wsparcia dla niektórych samorządów, które aktualnie płacą za prąd na podstawi bardzo wysokich taryf. Taką opieszałość skrytykował Współprzewodniczący Arkadiusz Chęciński, który w imieniu zgromadzonych samorządowców domagał się konkretnej odpowiedzi w sprawie decyzji i terminów (w ciągu 7 dni).

Poruszona została również kwestia ciepła systemowego dostarczanego przez komunalne kotłownie, było objęte ochroną, która kończy się 30 czerwca. Po tym terminie samorządy mogą być obciążone większymi kosztami.

Informacja Ministerstwa Finansów dotyczącą determinant i wag na rok 2026

Sekretarz Marek Wójcik w tym punkcie zauważył, że przedstawioną propozycję w tym zakresie de facto przenoszącą na rok kolejny dotychczasowe determinanty, na co jest otwartość strony samorządowej. Do tej propozycji pojawiły się 2 sugestie zmian – dodatkowej wagi dla przedszkoli niepublicznych oraz nieruchomości głównie pokopalnianych. Wiceminister Majszczyk zaproponowała, aby o szczegółach dotyczących uwag oraz całego kształtu wag i determinant, porozmawiać na Zespole ds. Systemów Finansów Publicznych, na co przystali przedstawiciele strony samorządowej.

Odpowiedź Ministra Finansów na postulaty strony samorządowej dotyczące ustawy przedstawiona przez stronę samorządową podczas posiedzenia poprzedniej komisji wspólnej rządu i samorządu 4 czerwca.

Odpowiedzi na postulaty sformułowane 4 czerwca udzieliła Wiceminister Finansów Hanna Majszczyk.

1. W nawiązaniu do informacji przekazywanych przez Ministra Finansow w lipcu i sierpniu 2024 roku, wnosimy o przedstawienie efektów prac rządowych zespołów (w KPRM i w Ministerstwie Finansów), które miały wypracować nowe standardy finasowania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej realizowanych przez samorządy terytorialne.

   
   

   W ministerstwie Finansów nie ma żadnego zadania zleconego, które byłoby narzucone stronie samorządowej, dlatego ciągła praca MF jest pracą z innymi ministerstwami. Do tego został powołany zespół i prace są prowadzone, jednak w wielu przypadkach resorty nie widzą potrzeby, ani uzasadnienia ponownej weryfikacji. Resort finansów nie pozostaje w tej kwestii bierny i sam dokonuje analiz i obliczeń. Nie wszystkie zadania zlecone wymagać będą ponownej weryfikacji (np. organizacja wyborów). Na razie nie ma podsumowania tych prac, współpraca z poszczególnymi ministerstwami trwa.

2. Wnosimy o nowelizację ustawy z dnia 1 października 2024 roku o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w kierunku przedłużenia poza 2025 rok rozwiązania gwarantującego samorządom terytorialnym dodatkowe środki na zadania o których mowa w art. 90 – 92 w/w ustawy (drogi – 330 mln zł, rezerwa „drogowa”, parki narodowe – 40 mln zł, gminy uzdrowiskowe – 30 mln zł). Środki te nie powinny pochodzić z rezerwy, o której mowa w art. 34 w/w ustawy i być corocznie waloryzowane.

   
   

   Kwota rezerwy na rok 2026 wzrośnie z 1,3 mld zł do ok. 2,2 mld zł. W tej kwocie zdecydowana większość środków będzie rozdysponowana przez stronę samorządową. Dlatego nie ma potrzeby ustawowej potrzeby znaczenia środków na konkretne działania. Jeżeli decyzja strony samorządowej będzie, aby środki te oznaczyć, to można zrealizować to w odpowiedniej procedurze. Jeżeli strona samorządowa miała na myśli wygospodarowania dodatkowych środków poza rezerwą, do MF nie widzi możliwości realizacji takiego postulatu.

3. Postulujemy, aby w 2026 roku kwota na zaspokojenie potrzeb ekologicznych, o których mowa w art. 29 ustawy z dnia 1 października 2024 roku była co najmniej dwukrotnie wyższa od przewidzianej na tej cel w 2025 roku.

   
   

   Przyjęcie potrzeb ekologicznych w systemie jest zupełną nowością. Podwojenie środków, wymagałoby zmiany ustawy i zburzenie całej struktury reformy

4. Postulujemy, aby w ramach potrzeb ekologicznych uwzględniona została nowa kategoria – “obszary zdegradowane” na realizację, której przeznaczone zostałby dodatkowe środki, poza wymienionymi w pkt. 3. Niezbędne jest także objęcie kwot, o których mowa w pkt 3 -4 mechanizmem waloryzacyjnym

   
   

   Trudno łączyć potrzeby ekologiczne z obszarami zdegradowanymi w jednym obszarze finansowym, ponieważ są to różne kategorie

5. Prosimy Ministra Finansów o wyjaśnienie jak stosowane będą mechanizmy wyliczania i rozliczania w perspektywie wieloletniej potrzeby finansowe o których mowa w art. 36 ustawy z dnia 1 października 2024 roku o dochodach jednostek samorządu terytorialnego.

   
   

   Zasady te są opisane jasno w art. 36 Ustawy.

6. Prosimy o skorygowanie, jeszcze w 2025 roku, naszym zdaniem błędnie wyliczonych na rok 2025 środków dla jednostek samorządu terytorialnego na kształcenie i wychowanie uczniów z niesprawnościami oraz na prowadzenie szkół specjalnych.

   
   

   Minister Edukacji zwrócił się o pomoc do Ministra finansów w tej sprawie i na podstawie tego część środków z rezerwy, którymi dysponuje MF, zostanie skierowane do tych jednostek.

7. Prosimy o przekazanie stronie samorządowej, w terminie do 25 czerwca 2025 roku informacji w jakiej wysokości oszacowano liczbę mieszkańców przeliczeniowych dla poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego; wysokości kwot przeznaczonych dla tych samorządów na potrzeby wyrównawcze.

   
   

   Nie możemy zrobić tego do 25 czerwca, ponieważ dane dla takich wyliczeń MF pobiera na dzień 30 czerwca i zostaną one przedstawione na Zespole ds. Systemów Finansów Publicznych

8. Wnosimy o wyłączenie naliczonych potrzeb ekologicznych z mechanizmów korekt z jednoczesną dyskusją o wysokości wag dla poszczególnych form ochrony przyrody.

   
   

   Potrzeby ekologiczne są jednym z elementów kalkulacyjnych ustalania kwoty dochodów JST w subwencji ogólnej z budżetu Państwa, którymi jednostki samorządowe samodzielnie dysponują. W ocenie MF brak jest uzasadnienia dla wyłączenia naliczonych potrzeb ekologicznych z mechanizmu korekty z tytułu zamożności. Aktualna konstrukcja dochodów JST (w 2025 roku), ma charakter przejściowy. Po to, aby system „domknął” się finansowo, te dochody niektórych jednostek, w tym tych o dużych potrzebach ekologicznych, mają ograniczony przyrost dochodów i rok 2026 będzie zupełnie inaczej wyglądał, jeżeli chodzi o ich dochody.

9. Prosimy o wykluczenie błędu MEN w metryczkach naliczania potrzeb oświatowych dotyczącej dzieci 2, 5 letnich w oddziałach przedszkolnych przy szkołach podstawowych (waga P 71 + P 73 powinno dać sumę dzieci w wadze P 75, tymczasem pominięto dzieci z P 73).

   
   

   Brak odpowiedzi Pani Wiceminister, właściwym adresatem odpowiedzi będzie Minister Edukacji Narodowej. Dlatego głos zabrał Dyrektor w MEN Jerzy Jakubczuk, które zauważył, że w najbliższych dniach oczekiwana przez stronę samorządową korekta zostanie dokonana.

Za powyższe wyjaśnienia podziękował Sekretarz strony samorządowej Marek Wójcik, oczekując przekazania odpowiedzi na piśmie.

Sekretarz odniósł się również do kwestii finasowania zadań zleconych, a w szczególności rezerwy na uzupełnienie dotacji dla JST na realizację zadań zleconych w budżecie Państwa, która w roku 2024, która wynosiła 293 mln zł. w obliczu powszechnie występującego niedoszacowania zadań zleconych, okazuje się, że ww. środki zostały wykorzystane jedynie w wielkości 31%, czyli 92,5 mln. Warto w tej kwestii zweryfikować jak w tym procesie wyglądała kwestia rozpatrywania wniosków JST przez wojewodów i wnioskowanie o środki do Ministerstwa Finansów. Aż 68% środków nie trafiło do JST, a mogło trafić. Jak się również okazuje, w ubiegłym roku ww. środki trafiły do JST na sfinansowanie dwóch kwestii: gospodarka nieruchomościami skarbu państwa w części obsługi administracyjne (47 mln.) i do zadań realizowanych przez USC (45 mln zł). w 2025 roku rezerwa wynosi 390 mln zł. i warto zrobić wszystko, aby wykorzystać te środki.