Posiedzenie odbyło się 27 marca 2024 r. w siedzibie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w Warszawie. Spotkaniu współprzewodniczyli Wiceminister Spraw Wewnętrznych i Administracji Tomasz Szymański oraz Prezydent Lublina Krzysztof Żuk.
Prezentacja założeń nowelizacji ustawy o pomocy dla obywateli Ukrainy
Prezentacji aktualnych działań związanych z tym działaniem dokonał Podsekretarz Stanu w MSWiA Maciej Duszczyk.
Jak poinformował wiceminister treść projektu znowelizowanej prawdopodobnie zostanie jeszcze w ten piątek wysłany do rządowego centrum legislacji sprawy z prośbą, aby rozpocząć międzyresortowe konsultacje. Przedstawiciel resortu administracji podkreślił, że twórcy noweli są otwarci na przyjmowanie wszystkich wniosków co do treści, tak aby ustawa w jak najlepszy sposób odzwierciedla obecną sytuację w gminach. Celem nowelizacji jest przedłużenie czasu obowiązywania rozwiązań dla obywateli Ukrainy przebywających w Polsce do 4 marca 2025 roku w podobnym jak dotąd brzmieniu, z pewnymi wyjątkami:
Nastąpi rezygnacja z art. 13 ustawy, który umożliwia wypłacanie w 40 zł osobom które udzielały schronienia i wyżywienia uchodźcom
Utrzymany będzie zapis wynikający z art. 12. dotyczący zbiorowego zakwaterowania
Co bardzo istotne – po 1 lipca 2024r. każda osoba objęta ochroną tymczasową, będzie mogła z niej korzystać. Jednakże naszym celem jest to, aby również dzięki zaangażowaniu gmin, został utworzony system, który pozwoli tym obywatelom wychodzić z ochrony tymczasowej na pobyt tymczasowy.
W dalszej części dyskusji w tym punkcie, głos zabrał Sekretarz Strony Samorządowej Marek Wójcik, który podziękował za podjęcie działań nowelizacyjnych. Istotne jest to, aby w momencie przedłożenia projektu nowelizacji ustawy, zaangażować do tego działania zespół specjalny z samorządowcami w składzie, co pozwoli na dokładne zaopiniowanie dokumentu. Sekretarz Stanu dodał, że pierwsze konsultacje rozpoczną się 9 kwietnia i po tym terminie nowelizacja będzie mogła zostać skonfrontowana z oczekiwaniami przedstawicieli JST.
Omówienie wyników kontroli Najwyższej Izby Kontroli w zakresie funkcjonowania samorządu terytorialnego
Wynik działań kontrolnych zrealizowanych przez Izbę, zaprezentowali Wiceprezesi Michał Jędrzejczyk oraz Jacek Kozłowski. Przedstawiciele NIK zaprezentowali ogólnie konkluzje wynikające z dwóch kontroli planowych. Pierwsza dotyczyła wsparcia finansowego samorządu przez państwo w okresie reform podatkowych, a druga dotyczyła prawidłowości zapewnienia jednostkom samorządu finansowania zadań publicznych. W ramach tej pierwszej kontroli infrastruktury weryfikowano działania Kancelarii Prezesa Rady Ministrów oraz Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego natomiast w drugiej kontroli analizowano działania Ministerstwa Finansów. Tworząc raport, NIK do działania zaangażowała również JST, które uczestniczyły w badaniu ankietowym – dzięki zrozumieniu i chęci wsparcia zadania, udało się pozyskać odpowiedzi od 93% samorządów, czyli z ponad 2600 jednostek. Z analiz wynika, że dane statystyczne publikowane przez ówczesne kierownictwo Ministerstwa Finansów (PRM Mateusza Morawieckiego) oparte na klasyfikacji budżetowej, nie przedstawiały realistycznego obrazu sytuacji finansowej samorządów terytorialnych. Opierając się na danych ministerstwa, zawyżono by dochody własne samorządów, a jednocześnie zaniżono by wielkość dochodów transferowych. Najbardziej spektakularnymi przykładami zawyżenia przez Ministerstwo Finansów dochodów własnych było zaliczenie do nich w 2020 r. dochodów przekazanych samorządom z Funduszu Przeciwdziałania COVID-19, a w 2022 r. tak zwanego dodatkowego udziału w PIT, który w rzeczywistości stanowił dochód o charakterze subwencyjnym.
Kontrolę przeprowadzono w czterech jednostkach, w tym w Ministerstwie Finansów, w którym w latach 2021-2023 ustalono wysokość dodatkowego wsparcia z budżetu państwa dla samorządów. W każdym z tych trzech lat Ministerstwo Finansów wypracowało inne rozwiązanie. Oprócz tego w 2020 r. w ministerstwie tym opracowano algorytm podziału pieniędzy z Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych. Jako organ odpowiedzialny za budżet i finanse publiczne, Minister Finansów odpowiadał także za zmiany w ustawach o finansach publicznych i o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, a także za sprawozdawczość budżetową. W każdej z tych dziedzin stwierdzono nieprawidłowości. Z ustaleń kontroli oraz z analizy danych wynika, że łączne dochody samorządowe w badanym okresie wzrosły, przy czym w latach 2022-2023 zaobserwowano stagnację realnych dochodów, mimo nowych zadań, takich jak pomoc dla uchodźców lub wypłata dodatku węglowego.
Prezentujący wyniki kontroli zauważyli, że w latach 2019-2022 na ogół korzystniej niż w 2018 roku kształtowały się inne, wybrane przez NIK wskaźniki ekonomiczne. Wzrosła nadwyżka operacyjna, a zadłużenie było na koniec 2022 r. niższe niż w 2018 r. Wyjątek stanowiły miasta na prawach powiatu, w których nadwyżka operacyjna była średnio o 1/5 niższa niż w 2018 r., wzrosło za to zadłużenie. Pogorszenie się sytuacji finansowej dużych miast wynikało, między innymi, z wprowadzenia programu Polski Ład oraz z dyskryminowania tych jednostek przy podziale środków rządowych.
Pozytywnym zjawiskiem był spadek zróżnicowania dochodów pomiędzy samorządami, przy czym były one z kolei bardziej zróżnicowane pod względem wyniku operacyjnego. O ile nadwyżka operacyjna całego sektora samorządowego była średnio, w latach 2019-2022, wyższa niż w 2018 r., to jednocześnie przybyło jednostek, które zakończyły rok z deficytem operacyjnym, to znaczy ich dochody bieżące nie wystarczały nawet na pokrycie wydatków bieżących. W 2018 r. jednostek takich było 22, a w latach 2019-2022 było ich średnio 37, przy czym w samym 2022 r. aż 77. Najważniejszą przyczyną spadku dochodów własnych samorządów był spadek dochodów z tytułu PIT w wyniku wprowadzenia programu Polski Ład. Dochody własne jednostek samorządu terytorialnego były w coraz większym stopniu zastępowane dochodami transferowymi, które bardzo często miały uznaniowy charakter i trafiały do tych grup samorządów, które z różnych względów były preferowane przez organy administracji rządowej. Najwyższa Izba Kontroli zauważa, że rozwiązania wypracowane w Ministerstwie Finansów w latach 2021-2023, dotyczące podziału pomiędzy samorządy blisko 35 mld zł, cechowały tymczasowość, niespójność i uznaniowość. W każdym roku wprowadzano inny mechanizm zasilania samorządów – samorządom nie zrekompensowano utraty dochodów z PIT w żaden trwały sposób.
Wiceprezesi NIK zauważyli, iż w 2022 r. Ministerstwo Finansów zaproponowało przekazanie samorządom dodatkowego udziału w podatku PIT. Zamiast jednak dokonać proporcjonalnego podziału, środki podzielono według algorytmu w taki sposób, że gmina wiejska Chojnice otrzymała wsparcie odpowiadające jej udziałowi w PIT w wysokości 3,8%, a gmina Przytuły wsparcie odpowiadające jej udziałowi w PIT w wysokości prawie 236%. W przypadku 70 gmin kwota samego tylko dodatkowego wsparcia przewyższała 100% planowanych na obszarze tych jednostek wpływów z PIT. Po pierwsze wskazuje to na skrajnie nierówny podział środków pomiędzy samorządy, a po drugie należy powiedzieć, że w przypadku poszczególnych jednostek nie był to żaden dodatkowy udział w PIT, gdyż udział w podatku nie może być wyższy od 100% wpływów, lecz była to subwencja, którą nazwano udziałem w PIT i zaliczono do dochodów własnych, zawyżając w statystykach ich wielkość. Dawało to fałszywe, iluzoryczne poczucie wzrostu dochodów własnych samorządów.
Uczestnicy spotkania stwierdzili, że zaprezentowany przez przedstawicieli Izby obraz, choć mało optymistyczny, nie wywołał zdziwienia, a tylko potwierdził sytuację, którą przez te wszystkie lata strona samorządowa komunikowała Rządowi RP.
Wiceprezes Kozłowski zwrócił także uwagę na kwestię odpowiedniego oszacowania i sfinansowania przez Rząd RP zadań zleconych. NIK wielokrotnie negatywnie oceniał tę kwestię, udowadniając iż często działania to są przez stronę samorządową de facto współfinansowane. Aby uniknąć fali pozwów sądowych, kwestię tę należy zabezpieczyć systemowo. Przedstawiciele strony samorządowej podkreślili przy tej okazji, iż finanse publiczne wymagają głębokiej reformy inaczej grozi nam powielanie tych samych schematów co w poprzednich latach. Cieszy fakt już kilku spotkań roboczych z Ministrem Finansów, podczas których nakreślały się propozycje rozwiązań.
Dyskusję podsumował Sekretarz Stanu W MSWiA Tomasz Szymański, który stwierdził, że ten raport który jest swoistym audytem i raportem otwarcia podsumowującym stan jednostek samorządu terytorialnego w minionych latach. Minister podkreślił potrzebę ostatecznego uporania się z niedofinansowaniem zdań zleconych, poprzez przygotowanie katalogu zadań zleconych i spróbować ten katalog zadań zamienić na zadania własne z ich trwałym finansowaniem.
W dalszej części posiedzenia uczestnicy dyskutowali na temat:
prac nad nowelizacją ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych.
wniosku strony samorządowej z posiedzenia KWRiST z 20.02.24 r. dotyczącego finansowania pielęgniarek w Domach Pomocy Społecznej
wniosku Ministra Infrastruktury o dyskusję na temat problematyki wykonywania przez Ministra Infrastruktury prawa pierwokupu na podstawie art. 217 ust. 13 ustawy z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (Dz.U. z 2023 r. poz. 1478 ze zm.)
wniosku Związku Powiatów Polskich o dyskusję na temat obowiązku ubezpieczania pojazdów, które na mocy postanowień sądowych stają się własnością powiatów
informacji Ministerstwa Klimatu i Środowiska na temat rozszerzonej odpowiedzialności producenta oraz stanu wdrożenia systemu kaucyjnego.
problemu z wdrażaniem Krajowego Systemu eFaktur w jst
przedłożonej propozycji rewizji KPO
Zgodnie z porządkiem spotkania, strona samorządowa oceniła pozytywnie:
Projekt rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie warunków technicznych warunków technicznych użytkowania budowli ochronnych,
Projekt rozporządzenia Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie wykazu dokumentów publicznych (RD49) (Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji),
Projekt rozporządzenia Ministra Edukacji zmieniającego rozporządzenie w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego oraz dodatkowych umiejętności zawodowych w zakresie wybranych zawodów szkolnictwa branżowego,
Projekt rozporządzenia Ministra Edukacji zmieniającego rozporządzenie w sprawie wzoru oraz trybu wystawiania legitymacji służbowej nauczyciela,
Projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie warunków, sposobu i trybu zaopatrywania pacjentów szpitali w znaki identyfikacyjne oraz sposobu postępowania w razie stwierdzeniach ich braku (MZ 1641),
Wniosek Ministra Zdrowia w sprawie wyrażenia przez KWRiST opinii wobec planowanego zastąpienia uwzględnionego w podstawie programowej kształcenia w zawodzie opiekun medyczny zadania dotyczącego wykonywania czynności z zakresu gimnastyki osiowo-symetrycznej w trzech płaszczyznach jednocześnie SOS 3D – metoda Hoppe, zadaniem dotyczącym wykonywania czynności z zakresu elementów gimnastyki ogólnousprawniającej,
Projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia zmieniającego rozporządzenie w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej (MZ 1657),
Projekt rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zmieniającego rozporządzenie w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (nr. 1) – wysłano 25.03.24 r.,
Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw (UD22) (Ministerstwo Rozwoju i Technologii),
Projekt rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie badań co do zgodności z warunkami technicznymi samochodów osobowych przeznaczonych do zawodów sportowych oraz wzorów dokumentów związanych z tymi badaniami,
Projekt rozporządzenia Ministra Infrastruktury zmieniającego rozporządzenie w sprawie szkolenia i egzaminowania kierowców wykonujących przewóz drogowy.